MB-BB-ML

De Rhapsody in Blue, de rapsodie in het blauw, is een van de belangrijkste stukken voor orkest en piano uit de 20e eeuw. Het is zeker een van de meest gespeelde stukken. Het stuk is gecomponeerd door George Gershwin. Hij werd in New York geboren en was een Amerikaans componist, pianist, dirigent en kunstschilder.

Men vindt Gerswin een van de grootste Amerikaanse componisten, omdat hij de klassieke muziek verbond met de Amerikaanse volksmuziek, zoals blues, spirituals, jazz en de amusementsmuziek die er in de roaring twenties was.

Eén van zijn belangrijkste stukken is dus de Rapsodie in het blauw. (Rhapsody in Blue). Disney maakte er een prachtige film bij.

De Rhapsody in Blue is geen programmamuziek. Maar net als andere stukken van Gershwin, inspireerde het mensen wel tot het gebruik in films.

Kijk eens naar de film en luister naar de muziek. Waar gaat de film over? Vind je de muziek erbij passen?

Hoe is dit stuk nou eigenlijk tot stand gekomen?

Paul Whiteman was een Amerikaanse orkestleider leidde tijdens de Eerste Wereldoorlog een muziekkorps bij de Amerikaanse marine. Later werd hij bekend met zijn dansorkesten die stukken speelden die geïnspireerd waren door de jazzmuziek. Hij vroeg George Gershwin om een jazz-stuk te schrijven.

Eerst wilde George dat niet, maar hij kreeg per ongeluk een idee toen hij aan het improviseren was. Verder deed hij er niet meteen iets mee. Maar toen hij 3 januari 1924 lekker samen met zijn broer aan het biljarten was, zag hij toevallig ergens in een krant staan dat Whiteman een concert gaf met allemaal nieuwe Amerikaanse muziek. In dat artikel stond dat Gershwin al met een jazzstuk bezig was. Toen ging hij er maar aan werken.

Vooral om aan alle mensen duidelijk te maken hoe veelzijdig jazzmuziek kon zijn. Mensen dachten dat het alleen maar dansmuziek was, maar hij wist wel beter.

Hij koos voor een rapsodie vorm. Een rapsodie is een gedicht of muziekstuk in gedeeltes. Tussen die gedeeltes zit een groot verschil. Dat noem je een contrast. Maar als je naar alle delen luistert, horen ze op de een of andere manier toch bij elkaar. Bij muziek komt dat vaak doordat er bijvoorbeeld een thema terugkeert, of doordat het een bepaalde stijl muziek is.

Gershwin noemde het stuk eerst een Amerikaanse rapsodie, maar zijn broer zei dat hij het naar het schilderij van de kunstschilder James Whistler moest noemen. Dat schilderij heettee “Nocturne (nachtstuk) in blauw en groen”. Toen werd de naam: Rapsodie in het blauw bedacht.

Gerswhin werkte er samen aan met een andere grote componist aan. Die componist was Ferde Grofé. Hij woonde in huis bij Gershwin. Het werd eerst een stuk voor twee piano’s. Later orkestreerde Grofé het.

Twee jaar later maakte hij een versie voor piano en symfonieorkest.

Ze hadden maar een weekje tijd om te repeteren, voordat het grote Amerikaanse muziekconcert van Whiteman plaats zou vinden. Toen ze het vlak van te voren aan een klein publiek lieten horen, waren er zowel complimenten als mensen die zeiden dat het niks zou worden. Whiteman geloofde wel dat het een succes zou worden.

12 februari 1924 was het dan zover. Op de verjaardag van Lincoln, een groot Amerikaans staatsman, werd in de Aeolian Hall de Rhapsody in Blue uitgevoerd met Gershwin zelf aan de piano. Sommige mensen zeggen dat dat het moment is geweest waarop de jazz officieel een belangrijke muzieksoort werd.

Er waren beroemde andere musici bij, zoals Rachmaninov, Stravinsky, de Sousa en Kreisler en nog heel veel andere beroemde musicalsterren. Er waren heel veel echt Amerikaanse stukken, onder andere van Irving Berlin

Het stuk en het concert werden een groot succes. In juni 1924 zette men hen ingekort op een 78 toeren plaatje. Gershwin zit zelf aan de piano. Hier hoor je de historische opname.