BB
4 mei 2023 sprak de zeventienjarige Loewana uit Enschede haar gedicht “Ik wist niet” uit bij de Dodenherdenking op de Dam. Loewana vertelt het verhaal van haar familie, omdat mensen altijd opnoemen wat er met de joden is gebeurd in de Tweede Wereldoorlog. Maar er waren meer groepen die dit lot deelden, zoals politieke tegenstanders van de nazis, Jehova’s getuigen, mensen met een beperking, homoseksuele mensen, Slavische groepen en de Roma en de Sinti.
Mijn Pappo (voordracht door Loewana Weiss)
“Ik heb mijn Pappo (dat betekent opa in onze taal) geïnterviewd over de oorlog.
Hij vertelde daar niet echt over. Ik wist daar niks van.
Ik wist niet dat Sinti bruine driehoeken moesten dragen, in plaats van gele sterren.
Ik wist niet dat het belangrijk was om te blijven bewegen.
Ik wist niet dat mijn familie rondzwierf in Duitsland toen de oorlog begon.
Dat ze het woonwagenkamp opsplitsten om niet op te vallen.
Dat het ene deel van het kamp verdween en nooit meer terugkwam.
En dat het andere deel naar Nederland vluchtte en bij Circus Boltini terechtkwam, in de orkestbak.
Ik wist niet dat de nazi’s mijn familie kwamen halen. Dat ze mee moesten naar Auschwitz.
Ik wist niet dat de circusdirecteur loog dat ze nog zes voorstellingen moesten spelen.
Ik wist niet dat er na de vierde voorstelling er een SS-officier langskwam en dat hij vertelde dat ze de zes voorstellingen niet af zouden wachten. Dat ze mijn familie de volgende ochtend zouden komen halen.
Ik wist niet dat de nazi’s de paarden en de woonwagens meenamen.
Maar dat mijn familie al lang weg was.
Daarom was het belangrijk om te blijven bewegen.
Ik wist niet dat mijn familie rondzwierf tot de oorlog voorbij was en dat ze het hebben overleefd om dat díe SS-officier zo van onze muziek hield.
Ik heb mij Pappo (dat betekent opa in onze taal) geïnterviewd over de oorlog.
Hij vertelde daar niks over. Ik wist daar niks van.
Nú weet ik het wel…”
Mensen noemden de Sinti en de Roma vroeger zigeuners. Hoewel dat eigenlijk een scheldwoord is en je het dus beter niet kan gebruiken, wordt het nog steeds vaak gebruikt. Niet altijd alleen maar negatief trouwens. Soms hebben Roma en Sinti het zelf ook gebruikt, bijvoorbeeld in het woord “zigeunerorkest”. Want veel mensen hielden van de muziek van deze volkeren.
Een van de bekendste muzikale families is de familie Miranda. Tata Mirando (Meissel Wiss) maakte meer dan dertig jaar muziek in Hongaarse Roma/Sinti-stijl. Zijn zoon Roma Heina, die ook in dat orkest heeft gespeeld, heeft dat orkest later overgenomen. Het orkest is zo beroemd dat het vaak op tv kwam. Het heeft zelfs het predicaat “koninklijk” gekregen. De familie leidt ook jonge Sinti en Roma op en leert hen de muziek van hun cultuur. Hier wordt gespeeld op een viool, contrabas een piano en op een cymbalom. Dat is een voorloper van de piano. Er wordt met een soort lepels op geslagen.
Loewanas familie is Sinti. Dat is een rondtrekkend volk. Een reizigersvolk. Ze worden beschouwd als één van de vijf stammen van de Roma, maar zien zichzelf als een apart volk. Ze hebben een eigen vlag en een eigen volkslied en zijn dus een soort volk zonder land. Ze spreken wel Romani.
Misschien stammen deze mensen uit Pakistan, of Noord-West India, maar zeker weten doen we dat niet. Ze zijn op een gegeven moment naar Perzië verhuisd, waar ze vaak als muzikant werkten. Van daaruit gingen ze de wereld over. Tijdens deze reizen namen ze vaak elementen over van de muziek van de landen waar ze doorheen reisden. Ook waren er veel Sinti die goed konden smeden en als scharenslijper werkten.
In 1943, in de Tweede Wereldoorlog, verboden de Nazis hen om te reizen. Hun wagens werden afgepikt. Veel Sinti doken onder. Mei 1944 zijn 245 Sinti opgepakt en afgevoerd naar concentratiekampen.
Tegenwoordig reizen de Sinti nog maar weinig. Ze wonen vaak in woonwagenkampen.
Jullie weten natuurlijk dat er ook heel veel joodse mensen zijn omgebracht in de Tweede Wereldoorlog. Hieronder kun je luisteren naar een belangrijk gedicht dat op muziek gezet is. Het is een kleinkunst lied. Misschien vind je het een moeilijk lied. Luister er dan gerust twee keer naar. Joost Prinsen is een meesterverteller. Luister hoe de muziek het verhaal ondersteunt. Wat vind jij de belangrijkste zin in dit lied?
