We hebben een sterretje gezet bij de filmfragmenten die met jonge groepen bekeken kunnen worden
Musical is een theatervorm waarin gewerkt wordt met een script. Er is voorgeschreven hoe de liedjes, dialogen, muziek en dans gebruikt worden om een verhaal te vertellen. Het kan gaan om een toneeluitvoering, maar ook om een film. Beroemde musicals gaan vaak de hele wereld over. Verschillende landen maken eigen vertalingen.
Er zijn speciale grote theaters voor deze kunstvorm, waar een musical heel lang kan spelen. In Engeland heb je West End in Londen. In de V.S. gaat het om Broadway, in New York. In Nederland hebben we bijvoorbeeld het Circustheater in Scheveningen.
Er zijn professionele opleidingen om musicalacteur te worden.
Beauty and the beast *
Maar er zijn ook veel kleine theaters waar musicals worden opgevoerd, zowel door professionals als door amateurs. Ook Kzing houdt zich bezig met het uitvoeren van musicals met kinderen en jongeren.
Basisscholen studeren ook vaak een musical in. Ze doen dat in groep acht.
Musical een heel toegankelijk genre.
Het begin
We weten natuurlijk niet of er in heel oude culturen al theaters waren waar stukken met muziek werden uitgevoerd, maar van de oude Grieken weten we dat ze al muziek gebruikten in hun tragedies en komedies. Daarin waren woorden en liederen. er was een grote groep mensen (het koor) dat hun mening zong.
Muziek bleef altijd belangrijk in het theater. \In opera’s zongen de mensen het hele verhaal. Je had aria’s en recitatieven. In de aria’s werd meestal een gevoel verduidelijkt en in de recitatieven ging het verhaal verder.
De muziek van operettes was wat lichter. Daar werden de teksten gesproken en er waren aria’s die gezongen werden.
Vergelijk dat eens met het moderne theater hieronder :
Je had ook vaudeville en revueshows. Die waren vrolijk en het was de bedoeling dat het publiek vermaakt werd.
Op weg
Sinds het begin van de twintigste eeuw noemen we muzikale theaterstukken: musicals. Het genre werd enorm populair bij het grote publiek. Dat ging heel geleidelijk.
Al heel vroeg had je in Engeland het duo Gilbert en Sullivan. Zij stonden aan de wieg van de kunstvorm musical. H.M.S. PInafore (1878) en The Mikado (1885).
In Nederland werd in 1920 een muzikaal toneelstuk uitgevoerd, dat daarna nog vele keren op de planken is gebracht: De Jantjes.
Dat was een naam voor de Nederlandse mariniers, de zeesoldaten. Het stuk is heel vaak uitgevoerd en wordt nog steeds op de planken gebracht. In 2012 zong Willeke Alberti er nog mee. Het ging over de Jordaan, een plek in Amsterdam. Nog steeds worden er veel liedjes uit die musical gezongen, zoals bijvoorbeeld: Bij ons, in de Jordaan.
De mensen zochten afleiding voor de ellende die ze meemaakten in de Eerste Wereldoorlog. Economisch gezien ging het ook niet zo goed. Populaire voorstellingen met liederen van George en Ira Gershwin, Irving Berlin, Cole Porter en Rogders en Hart boden afleiding. Er zaten elementen in uit de Vaudeville en de music hall entertainment. De nadruk lag op dansen met een groot gezelschap. Populaire liedjes werden gebruikt en gemaakt. Maar…. er was nog niet echt een doorlopend verhaal.
Dat veranderde door een muzikaal theaterstuk van Jerome Kern en Oscar Hammerstein: Show boat, naar aanleiding van een roman van de Amerikaanse schrijver Edna Ferber. (1927) Je zou kunnen zeggen dat dat de eerste musical was. Het doorlopende element uit de opera en de operette werd gecombineerd met het Vaudeville en cabaret achtige.
Show boat had bovendien een zeer maatschappelijk betrokken verhaal (een verhaal met diepgang in muzikaal theater was nog niet voorgekomen) dat doorliep, maar het werd omlijst door dansen en populaire muziek.
Verfilmingen van musicals
In 1929, 1936 en 1951 werd de musical Showboat verfimd. Dat hoort ook echt bij het genre. Goede producties worden vaak ook verfilmd, terwijl daar de liedjes ook gewoon in te horen zijn. Ook vandaag de dag vind je toneelvoorstellingen en filmvoorstellingen. Het zijn twee heel andere belevingen. De film is vaak gelikter, maar het theater kan soms meer gevoel bij je oproepen.
De ontwikkeling tot volledige musical was klaar met hun musical Oklahoma! uit 1943. Die musical had een duidelijke verhaallijn, liedjes die zorgden dat het verhaal verder ging, dansen die uitbeelden wat de personen meemaakten. Ook in de Verenigde Stagen waren mensen aan de gang gegaan met het genre.In de V.S. was het Hart.
Het genre krijgt vorm: de jaren twintig tot vijftig
We noemen wat musicals uit die tijd: Carousel (1945), South Pacific (1949), The King and I (1951) en The Sound of Music (1959). Irving Berlin maakte “Annie get Your Gun” in 1946.
Het ging er in deze musicals niet meer om dat mooie meisjes hun benen in de lucht gooiden om het publiek te vermaken. Maatschappijbetrokkenheid zag je ook in de opera “Porgy and Bess” en in die tijd maakte Kurt Weill zijn Driestuiveropera.
De jaren vijftig tot negentig: ontwikkeling tot steeds meer maatschappijbetrokken musicals
We noemen hier enkele musicals uit die periode die nog steeds gewaardeerd worden: My fair Lady (1956) West Side Story (1957), The Fantasticks (1960) ,
In Nederland maakten we in de jaren vijftig kennis door de musicals uit Amerika. Ze werden vertaald en op de planken gebracht in Nederlandse theaters. Annie M.G. Schmidt schreef samen met Harry Banningk de eerste origineel Nederlandstalige musicals: Heerlijk duurt het langst (1965) en En nu naar bed (1971).
Er is in Nederland nog een genre dat zich in af en toe een beetje vermengt met musical: dat is kleinkunst. Liedjes uit musicals worden soms op kleine podia gezongen en omgekeerd worden mooie kleine liedjes wel gebruikt in musicals. Annie M.G. Schmidt heeft ook veel prachtige liedjes geschreven die zich daarvoor lenen.
Fiddler on the roof ( 1964), Hello Dolly (1964), Funny girl (1963) Hair, dat was de eerste rockmusical, (1967), A Chorus Line (1975), Les Misérables (1985), The Pahntom of the Opera (1986), Wicked (2003) en Hamilton (2015).
Die maatschappijbetrokkenheid ontwikkelde zich nog verder in de jaren vijftig tot negentig.
De langstlopende musical, “Les Misérables” die in 1980 in première ging, is een goed voorbeeld van een maatschappijbetrokken musical.
In de jaren zeventig waren het Jos Brink en zijn man Frank Sanders die veel deden voor hen genre. Hun musical Maskerade werd een grote hit. Nederland heeft veel bijzondere musicalsterren (gehad): Conny Suart, Willem Nijholt, Karin Bloemen, Chantal Janzen…
De thema’s werden steeds maatschappelijker. Ze gingen over de tweede wereldoorlog en over de drooglegging in Chicago, over moorden, enzovoort. Na Hair werden er meer musicals gemaakt waarin de hedendaagse rockmuziek verwerkt werd: Jesus Christ Superstar, The Rocky Horror Show, Evita en Tommy. Ze waren heel bombastisch.
Stephen Sondheim verdient een speciale vermelding. Hij wordt wel genoemd als de beste musicalmaker van alle tijden. Ze waren “echter”. Rauwer, de muziek was moeilijker, mensen herkenden de gevoelens van de spelers. Hij verzon ook een ander concept: een musical zonder verhaallijn, met een verbindend thema. We noemen wat musicals: Sweeney Todd (1979), Sunday in the Park with George (1984) en Into the Woods (1987)
Ook Andrew Lloyd Webber was geweldig populair als musicalcomponist. Hij schreef de muziek voor Jesus Christ Superstar (1970), Cats (1981), The Phantom of the Opera (1986) en Sunset Boulevard (1993).
In de tachtiger jaren bestond het theater Carré honderd jaar. Ze vierden dat met de musical Cats. Het werd zo’n succes dat Joop van den Ende grote musicals ging produceren. Hij bracht Les Misérables, The Phantom of the Opera en Cabaret. Hij opende grote musicaltheaters zoals het Circustheater in Scheveningen en het Beatrixtheater in Utrecht. Daar kunnen musicals heel lang blijven draaien. Het nieuwe DeLaMar theater is in 2010 opengegeaan.
Er kwamen Afro-Amerikaanse invloeden in de musicals, met musicals zoals Dreamgirls, Purlie en The Wiz.
De jaren negentig
In 1991 produceerde Joop Van den Ende Cyrano de Bergerac, de eerste eigen musical. Andere bekende Nederlandse producties waren: Wat zien ik, Doe Maar! en Ciske de Rat.
Disney ging musicalversies maken van zijn films. Denk aan Beauty and the Beast, The Lion King en Aida. Naast grote musicals, ontstonden ook kleine producties. Denk aan Little Shop of Horrors en Bloedbroeders.
Joop van den Ende was er als de kippen bij. Hij sloot een deal met Disney theaterproducties en mocht de Disney producties in Nederland produceren. Denk aan: Aida(2001), The Lion King (2004), Beauty and the Beast (2005) , Tarzan (2007) , Hight School Musical (2009) , Mary Poppins (2010), The little mermaid (2012) en Aladdin (2021).
De eenentwintigste eeuw: herkenbaarheid versus originaliteit
Er zijn meer producenten: Stage Enterggainment, BOS Theaterproducties, De Graaf & Cornelissen Entertainment, Albert Verlinde Entertainment, Theater Alliantie, Studio 100 en MediaLane. Ook in Vlaanderen werden er veel grote musicals opgevoerd, maar in 2003 werden de subsidies voor musical geschrapt. Dat had natuurlijk veel invloed.
Nederland is best een groot musicalland. Het genre leeft hier nog steeds wel, zowel in professionele gezelschappen als bij amateurverenigingen. Musicals zijn altijd erg pobpulair in Nederland, maar na 2005 zijn er wel wat minder bezoekers.
De eerste liedjes van Kzing die in het onderwijs gezongen werden, kwamen uit de musicals die we voor kinderen hadden geschreven en gecomponeerd. Hoewel de musicals van Kzing niet op de grote podia te zien zijn, maken we bij Kzing altijd nieuw, origineel materiaal.
We sluiten wel aan bij de traditie van maatschappijbetrokkenheid, maar de verhalen ontstaan door de samenwerking tussen de musicalleerlingen en de schrijver/componist. Zo zijn er veel meer kleine productiehuizen die zelf musicals schrijven en het genre gebruiken om echt een verhaal te brengen.
Op de grote podia gaat het er anders aan toe. Er is op het moment erg veel herhaling. Mensen houden ervan om dingen terug te zien. Ze willen dingen herkennen. Daarom worden veel grote musicals steeds opnieuw geproduceerd en verhalen worèden steeds bewerkt.
Lessen van Kzing over musical materiaal:
