Mama, wat is vrijheid?

BB-BBS

Hieronder staat een lied van Kzing dat vaak gezongen wordt. Er wordt dan ook een heel belangrijke vraag in gesteld: Wat is vrijheid?

Waaraan denk jij, als je dit woord hoort? Luister nu maar eens naar het lied. Misschien kunnen jullie het zelf ook zingen? Daarna kunnen jullie misschien een kunstwerk maken over wat vrijheid voor jou betekent. Kies je eigen favoriete kunst. Misschien wil je een verhaal schrijven (proza), of een gedicht (poëzie), misschien wil je iets knutselen, of tekenen (beeldende kunst.)

We zouden het leuk vinden als jullie foto’s van mooie kunstwerken naar brievenbus@kzing.tv zouden willen sturen. Dan hangen wij ze in het Kzing-museum.

Ingezongen versie
Karaoke versie

“Mama, wat is vrijheid?” dat vroeg ik op een dag.
Zij deed net de afwas en ze schoot dus in de lach.
“Tjonge, wat een vraag!” zei zij,haar handen in het sop.
“Iedereen die vindt daar zelf zijn eigen antwoord op.

Onthou maar goed, onthou maar goed:
diep in jou verborgen, ligt wat je weten moet,
om vrij te zijn en morgen, precies te zijn wat jij
wil zijn; maak je geen zorgen, van binnen ben je vrij.

Vrijheid is verlegen, wel dapper hoor, maar schuw;
verstopt zich in routine, maar bloeit soms op in nieuw.
Vrijheid is een vlinder. Jij weet wel welke wind;
je kiest je eigen bloemen. Dat is mijn antwoord kind.

Onthou maar goed, onthou maar goed:
diep in jou verborgen, ligt wat je weten moet,
om vrij te zijn en morgen, precies te zijn wat jij
wil zijn; maak je geen zorgen, van binnen ben je vrij.

De freedomtrain… Oh, freedom !

BB-ML

De Freedomtrain was een route waarlangs tot slaaf gemaakte mensen konden vluchten naar het vrije Noorden.

Hoe belangrijk die vrijheid was en hoe hard die vrijheid bevochten moe(s)t worden, kun je hier horen in de volgende song, die ook al gezongen werd ten tijde van de strijd voor gelijke burgerrechten tussen mensen van kleur en witte/blanke mensen.

Oh Freedom

De musical Hairspray gaat ook over het thema inclusiviteit.

Waar gaat de musical Hairspray over?Plot Hairspray. Het verhaal speelt zich af in Baltimore in het begin van de jaren zestig. Tracy Turnblad is wat mollig. Daardoor wordt ze wel eens uitgelachen en buitengesloten. Ze weet dus wat het betekent als mensen niet inclusief zijn. Het slaat ook nergens op. Tracy kan supergoed dansen. Ze komt door de audities heen van een populaire dansshow op televisie. Maar mogen haar vrienden van kleur ook meedoen? En als zij dat niet mogen, wil Tracy dan nog wel? Welke kant kiest zij als het erop aankomt? En jij? Welke kant kies jij, als het erop aankomt?

I know where I “ve been

Oh, freedom!
Oh, freedom!
Oh, freedom over me!
And before I’d be a slave
I’ll be buried in my grave
And go home to my Lord and be free

No more moanin’
No more moanin’
No more moanin’ over me
And before I’d be a slave
I’ll be buried in my grave
And go home to my Lord and be free

There’ll be singin’
There’ll be singin’
There’ll be singin’ over me
And before I’d be a slave
I’ll be buried in my grave
And go home to my Lord and be free

There’ll be shoutin’
There’ll be shoutin’
There’ll be shoutin’ over me
And before I’d be a slave
I’ll be buried in my grave
And go home to my Lord and be free

Oh, freedom!
Oh, freedom!
Oh, freedom over me!
And before I’d be a slave
I’ll be buried in my grave
And go home to my Lord and be free

Tussen 1861 en 1865 waren het zuiden en het noorden van Amerika met elkaar in een burgeroorlog. Ze hadden ruzie over allerlei zaken. Eén van de belangrijkste dingen waar ze ruzie over hadden was de vraag of je mensen als slaven mocht houden. Wij kunnen ons vandaag de dag misschien niet meer voorstellen dat dit een serieuze vraag was, maar in het zuiden van Amerika vond men dat dit prima kon.

De mensen die uit het werelddeel Afrika geroofd werden, kregen geen menselijke behandeling. Ze werden gebrandmerkt en op hele nare wijze bij elkaar gepropt in schepen die hen naar hun nieuwe plek brachten. Daar stierven er velen. Deze mensen werden op markten verkocht, nogmaals gebrandmerkt en moesten werken op de plantages. Dat waren landbouwgronden in gebieden die de rijken ook nog eens hadden geroofd.

Het ergste was dat men net deed alsof het in orde was dat deze mensen geen zelfbeschikkingsrecht hadden. Iemand anders deed alsof het terecht was dat hij de baas over een ander mens speelde.

Wij keuren slavernij natuurlijk af, maar veel rijke plantage eigenaren in het zuiden van Amerika dachten daar in de tijd van de burgeroorlog heel anders over. Ze vonden het wel fijn dat ze mensen konden kopen om die gratis op hun katoen- en tabaksplantages te laten werken. Zij vonden dat die mensen hun eigendom waren, omdat ze voor hen betaald hadden. Tot slaaf gemaakte mensen, waren vooral mensen van kleur, die voorouders hadden in verschillende landen in Afrika.

Deze mensen moesten hard werken op de plantages van de voornamelijk blanke, rijke mensen. Ze werden vernederd, geslagen, in ketens geslagen en behandeld en verkocht alsof ze geen mensen waren, maar het bezit van andere mensen. Ze mochten zelf geen bezit hebben en niet trouwen. Als een man en een vrouw een gezin vormden, sprongen ze daarom samen over een bezemsteel.

Vanaf 1808 mocht men geen nieuwe mensen uit Afrika kidnappen. De plantage-eigenaren vonden dit maar lastig. Ze mochten de mensen die tot slaaf gemaakt waren, nog wel verkopen in hun eigen land. Ze dwongen de vrouwen daarom om veel kinderen te krijgen, zodat ze toch nog mensen zonder geld op hun land konden laten werken. Soms misbruikte de eigenaar de vrouwen zelf, waardoor ze ongewenst in verwachting raakten van hun baas.

Mensen die tot slaaf waren gemaakt, vluchtten vaak in het donker, over de rivieren. Soms wadend, soms per boot. Ze moesten honderden kilometers lopen om in vrije staten te komen. Vaak lukte het niet en werden ze door premiejagers vermoord.

De mensen in het noorden waren steeds meer tegen de slavernij, maar de wet zei helaas dat zij mensen die tot slaaf gemaakt waren, terug moesten sturen naar het zuiden en dat zij premiejagers die op die mensen jaagden, moesten toelaten op hun land.

Een groep gelovige mensen, de Quakers, vond door hun geloof dat mensen geen andere mensen tot slaaf mochten maken. Ze zetten de Underground Railroad op. Dat was een geheime vluchtroute van het zuiden naar de vrije noordelijke staten. De Quakers mensen hielpen mensen die wegliepen omdat ze tot slaaf gemaakt waren. Ze gebruikten een codetaal, die woorden gebruikte uit de spoorwegen. Een “conducteur” was een helper en een “station” betekende een veilige plaats.

Er was nog een andere codetaal die de mensen die vluchtten gebruikten: de taal van muziek. De mensen van de Underground Railroad, gebruikten liedjes om verstopte boodschappen, richting aanwijzingen en timingsmomenten, te geven. Niet zo maar liedjes.. nee, de muziek van de tot slaaf gemaakte mensen: de spirituals.

Spirituals zijn godsdienstige liederen die deze mensen met elkaar zongen om de moed erin te houden. Stiekem verstopten ze ook wel eens kritiek op de plantage eigenaren in die liedjes.

Het lied “Canaans land”, gaf bijvoorbeeld richting aanwijzingen naar Canada, waar de mensen vrij zouden zijn en het lied “Follow the drinking gourd” dat hierboven onder een linkje is te beluisteren was ook zo’n lied. Ze bedoelden: volg de Poolster. Drinking gourd, was een ander woord voor de Poolster. Mensen moesten in die richting reizen, dan kwamen ze in het vrije Noorden. Ook vandaag de dag worden mensen nog geïnspireerd door die liederen. Dat hoor je onder het tweede linkje.

“Wade in the water”, oftewel “waad in het water”, wees mensen erop dat ze dan door een rivier moesten reizen. Zo konden de honden hen niet ruiken.

Er zijn veel helden geweest die geholpen hebben bij de Underground railroad. Harriet Tubman (1823-1913) was één van hen. Ze was zelf een in slavernij geboren Afro-Amerikaanse vrouw. Ze hielp minstens 70 tot slaaf gemaakte mensen ontsnappen naar het noorden of Canada via de Underground Railroad. Lees meer over haar onder het eerste linkje dat hieronder staat. Haar verhaal is verfilmd. Ze inspireert ook vandaag de dag nog veel mensen.

Deze muziek inspireert nog heel veel mensen ook vandaag de dag. Niet alleen mensen van kleur, maar iedereen die het gevoel heeft dat hij of zij niet meetelt. Luister naar een prachtige versie van the drinking gourd uit 2013.

Het derde fragment komt uit de film en musical Showboat, van Jerome Kern en Oscar Hammerstein.

De musical gaat over het leven van artiesten en arbeiders die bij de showboat Cotton blossem werken. Die boot vaart over de rivier de Missisipi in het zuiden. (1887-1927). Het verhaal gaat over liefde, maar ook over rassenvooroordelen. Het was voor het eerst dat er in een musical aandacht besteed werd aan zo’n ernstig thema. Daarna is dat nog veel vaker gedaan.

Het nummer “ol man river” wordt gezongen door een personage dat wel vrij was, maar alsnog voor een karig loontje heel hard werk moest verrichten, alsof hij nog steeds als een slaaf behandeld werd: Joe. Hij zingt dat al die ellende de rivier de Missisipi niet kan schelen. Die gaat gewoon lekker door met stromen.

Het nummer is door verschillende artiesten gezongen. Deze vertolking is door Paul Robeson. Deze man was briljant. Hij was als man van kleur toch naar de universiteit geweest, kon 20 talen spreken en wist heel erg veel. Hij was ook nog eens acteur. Maar doordat de mensen van kleur geen kansen kregen in die tijd in Amerika, richtte hij zich op een politieke stroming die men niet goedkeurde. Toen wilde Amerika niets meer van hem weten. Daardoor is heel lang niet gezien wat hij gedaan heeft voor de mensen van kleur.

Na een heel bloedige burgeroorlog, heeft het leger van de mensen die voor slavernij waren, zich eindelijk overgegeven. Als je er meer over wil weten, moet je maar eens op zoek gaan, in boeken en op Wikipedia.

Meer luisteren naar muziek die hoort bij de strijd tegen racisme? Kijk dan op deze pagina.

Over slavernij

Helaas deed ook Nederland mee aan het tot slaaf maken van mensen. In de 18e eeuw en een deel van de 19e eeuw werden mensen uit verschillende landen in Afrika geroofd en tot slaaf gemaakt. Nederlanders, Engelsen, Fransen, Portugezen en Amerikanen vonden het heel normaal en best wel kunnen dat ze stukken land van andere volkeren innamen. Zij vonden het heel gewoon om rijkdom te vergaren, door andere mensen te gebruiken.

De Nederlanders hadden zich bijvoorbeeld Indonesië en Suriname en de Nederlandse Antillen toegeëigend. Kijk hiervoor bijvoorbeeld eens naar de les over Keti koti.

Keti koti

BB

Pas op 1 juli 1863 werd de slavernij in Nederland afgeschaft. Slavernij is een situatie waarbij mensen vinden dat zij andere mensen als hun eigendom mogen beschouwen. Die mensen zijn dan niet hun eigen baas, maar moeten doen wat een ander mens wil. Die gebruikt dan rustig geweld en dwang om de baas te kunnen blijven spelen en andere mensen uit te buiten. Slavernij is zo oud als de geschiedenis. Het kwam al voor in het oude Egypte, Griekenland en bij de Romeinen, maar ook in bepaalde gebieden in de continenten Afrika, Amerika en Azië. Er zijn dus inderdaad ook mensen uit westerse landen tot slaaf gemaakt, maar het gebruik van het tot slaaf maken van mensen heeft vooral veel impact gehad op de de nakomelingen van mensen van kleur. Veel mensen van kleur hebben een overgrootouder die geen vrij mens mocht zijn.

Nederland was een van de laatste Westerse landen waar slavernij werd afgeschaft. Voor de mensen in Suriname is 1 juli dus natuurlijk een feestdag: Ketikoti. Dat betekent: de ketenen zijn gebroken. Het woord komt uit de taal Sranantongo. Ketikoti is dus een bevrijdingsfeest.

Suriname was nog niet meteen helemaal een vrij land. De Nederlanders bleven er nog lange tijd. In het jaar 1954 werd Suriname een apart land, maar wel nog binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Pas in 1975 werd het een onafhankelijk land. Het heet nu: de Republiek Suriname.

Helaas hebben in het verleden ook de mensen uit ons land, Nederland, bewoners van andere landen misbruikt en tot slaven gemaakt.

In dit geluidsfragment, hoor je hoe kinderliedjes uit Suriname hun oorsprong vinden in de tijd dat mensen tot slaaf gemaakt werden.

Hier zie je hoe ver Nederland en Suriname uit elkaar liggen

Britten, Fransen en Portugezen en ook Nederlanders hebben ongeveer 10 miljoen mensen geroofd uit het werelddeel Afrika. Dit gebeurde tussen 1492, toen Columbus voet aan wal zette in Amerika en 1866. Veel mensen overleefden de zware tocht niet. Ze stierven al op de schepen, of stierven aan het brandmerken of aan het harde werk op de plantages (landbouwgronden), of de zoutmijnen, of ze stierven door het misbruik. Ook een groot deel van de mensen werd gedood tijdens vluchtpogingen.

De Staat der Nederlanden heeft ongeveer een half miljoen mensen tot slaaf gemaakt. Er gingen zo’n 275.000 tot slaaf gemaakte mensen naar Suriname en ook nog heel veel naar de Antillen.

Nederlandse ondernemers hadden Suriname overgenomen van de Britten. Dat is natuurlijk op zich al heel raar. Het land was niet van de Britten en ook niet van de Nederlanders. Ze hadden het afgepikt van de mensen die er eigenlijk woonden. Dit was in die tijd een normale zaak, maar als je erover nadenkt, snap je niet waarom.

De Nederlanders verbouwden toen in Suriname eerst suikerriet en later koffie, katoen en cacao. Dit deden zij op plantages. Ze lieten er mensen werken die ze tot slaaf maakten. De mensen moesten er heel hard werken. Als de “meester” vond dat ze niet hard genoeg werkten, gebruikten ze de zweep. De mensen werden vaak ziek en veel van hen stierven.

De mensen werden tot 1828 !!!!!! niet als mens gezien, maar als “ding” dat je kon verkopen. Ze hadden geen rechten en mochten zelf niets bezitten. Ze mochten ook niet trouwen. Na 1828 waren ze officieel vrij, maar de “meester” deed alsof het domme kinderen waren. Hij mocht als een soort “vader” alsnog voor hen beslissen. Dat zo iemand zich de “meester” of “de vader” noemde, zegt natuurlijk dat hij vond dat hij boven de anderen stond.

Alle landen deden dat, maar vanuit ons hedendaagse standpunt is dit natuurlijk verkeerd. Niemand heeft immers het recht een ander mens tot slaaf te maken. Daarom is het in de hele wereld verboden sinds de 20e eeuw. Al in 1926 werd dit verbod op papier gezet. In 1948 werd het opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. In 1982 is het in het laatste land officieel afgeschaft. Het staat ook in de verklaring van de rechten van de mens:

Artikel 4 – Niemand zal in slavernij of horigheid gehouden worden. Slavernij en slavenhandel in iedere vorm zijn verboden. 

Artikel 5 – Niemand zal onderworpen worden aan folteringen, noch aan een wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing.

In die tijden vond men slavernij gewoon, maar dat vinden we nu natuurlijk niet meer. De minister president heeft al excuses gemaakt voor de dingen die we in het verleden hebben gedaan, maar veel mensen vinden dat nog niet genoeg. Zij vinden dat de koning ook sorry moet zeggen. Die heeft opdracht gegeven om te onderzoeken wat zijn familieleden in die tijd gedaan hebben. De koning heeft in ieder geval al wel laten weten dat hij het heel erg vindt dat de voorouders van sommige mensen zo geleden hebben onder het gebruik van slavernij. Sommige mensen vinden ook dat er smartengeld betaald moet worden. Geld om te vergoeden wat er afgepakt is van de mensen.

Helaas worden ook vandaag de dag nog mensen tot slaaf gemaakt. Het schijnt dat er in 2016 nog meer dan 40 miljoen mensen gebukt gingen onder moderne slavernij.

Harriet Tubman

BB-M:

Hier zie je een moderne dans op muziek uit de film over Harriet Tubman. Zij is een heldin. Ze bevrijdde veel tot slaaf gemaakte mensen in het zuiden van de Verenigde Staten. Zij hielp hen te vluchten naar het Noorden of Canada, omdat ze daar vrije mensen konden zijn. Ze was dus een strijdster tegen de slavernij en kwam op voor de emancipatie van mensen van kleur.

Harriet Tubman heeft vele mensen die tot slaaf gemaakt waren naar vrijheid geleid. Hier zie je hoe een dansgroep danst op de muziek uit de film over haar leven

Er waren mensen die de vluchtelingen hielpen en onderduikadressen boden. De mensen die wegliepen konden opgepakt worden en dan werden ze teruggestuurd naar de mensen die vonden dat ze hun eigenaren waren. Meestal werden ze dan vermoord, als voorbeeld voor de anderen.

De mensen die wilden ontsnappen, werden geholpen door mensen die tegen de slavernij waren. Om te zorgen dat de “bazen” van de tot slaaf gemaakte mensen niet achter de ontsnappingspogingen kwamen, gebruikte iedereen  woorden die met treinen te maken hadden, als ze het over ontsnappen hadden. Helpers waren conducteurs. De Underground Railroad was de vrijheidstrein enz. 

De conducteurs/helpers waren vaak Quakers. Zij vonden vanuit hun geloof dat mensen andere mensen niet tot slaaf mochten maken. Maar ook veel mensen die zelf tot slaaf gemaakt waren en ontsnapt waren, hielpen lotgenoten. 

Harriet Tubman (1823-1913) was één van hen. Ze was heel belangrijk! Ze was zelf een in slavernij geboren Afro-Amerikaanse vrouw. Ze hielp minstens 70 tot slaaf gemaakte mensen ontsnappen naar het noorden of Canada via de Underground Railroad en waarschijnlijk meer.

Ze werkte voor the Union Army, eerst als verpleegster en kok, maar later ook als gewapende verkenner en spion. Ze hielp haar ouders ook vluchten.

Later heeft ze zich ingezet voor het vrouwenkiesrecht. Ter ere van haar is er een postzegel uitgebracht met haar gezicht erop. Men wilde in 2016 haar beeltenis op het biljet van 20 dollar zetten, maar de regering van President Trump remt dit proces af. 

Er is een film over haar leven gemaakt. Als je gauw bang wordt van geweld in films, kun je er beter niet naar kijken. Als je denkt dat je het aankan, kun je uit deze film echt leren hoe dat ging in de tijd van de slavernij op de plantages in het zuiden van Amerika.

Onder de link bij het plaatje hoor je een nummer uit die film. De beelden zijn niet uit de film. Je ziet in dit filmpje hoe jonge mensen van kleur door het nummer geïnspireerd zijn en er zelf een dans op maakten.

Veel mensen van kleur ervaren ook tegenwoordig nog racisme. Ze worden soms niet aangenomen voor banen, of ze worden eerder door de politie aangehouden of uitgescholden. 

Als ze hun naam opschrijven, schrijven ze vaak de naam van de “eigenaar” van één van hun voorouders op. Het was namelijk gebruikelijk dat die de naam droegen van de man die hen gekocht had. Vaak kennen de mensen niet hun échte achtergrond. Ze weten niets over hun verre voorouders. Dat voelt niet goed voor hen. 

Sommige van hen voelen zich daardoor nog steeds erg verbonden met de strijd die hun voorouders gestreden hebben.

Ook in Nederland leeft dit gevoel bij mensen van wie de voorouders uit gebieden komen die door Nederland zijn gekolonialiseerd. Veel Surinaamse mensen in Nederland vieren Keti Koti. Dat is een jaarlijks terugkerende feestdag waarop men viert dat Nederland de slavernij afschafte in de toenmalige koloniën Suriname en in het Nederlands Caribisch gebied. Keti Koti betekent: de ketenen gebroken, in de Surinaamse taal Srnantongo.